Voltana Ademi: Bedi jetoi me artin e tij të heshtun

Po kush asht Muhamet Ademi? Ai lindi në 1918 dhe ikën nga kjo jetë bashkë me shekullin njizet, 

Muhamet Ademi me zojën Lizën
kjo vajza e vogël këtu e qeshun,
Voltana Ademi

pikërisht në kapërcyellin e tij, në 2000-in. Në 2011, botohet nji përmbledhje me poezi, 'Liria e Fijes së barit', pra Ademi paska kenë poet; në përmbledhje shquhen edhe skicat e tij; pra Ademi paska kenë edhe piktor; në përmbledhje ka dhe përkthime, pra Ademi paska përkthye, ai ka kenë edhe fotograf, pra nji artist që na zbulohet 11 vjet pas vdekjes. Ky libër asht hartue nën kujdesin e Nasho Jorgaqit, nji njeri i njoftun i letërsisë së shqiptarëve dhe lexova në nji mediat tona, se asht zbuluesi i Ademit si poet. Në fakt Jorgaqi në parathanien e tij në libër jep detajet për njohjen letrare dhe miqësinë mes të dyve. Por njohja e tyne ka edhe nji lidhje të ngushtë familjare, dy zonjat e tyre kanë kenë motra. S'due me përdorë formën e së shkuemes 'kush ishte Ademi', sepse ai nuk i përket ma asaj kohe, por ai 'asht' dhe besoj se ka me 'kenë', pasi poezitë dhe arti i tij, kanë me jetue gjatë, mjafton që brezat me lexue e me krahasue se si ajo që u shkrue në 1940 apo në 1978 e ma vonë asht njisoj si me u pasë shkrue tani, e me u shkrue edhe ma vonë se ky vit që jena. Për me i dhanë ngjyra e emocion këtij artisti, që shumë prej nesh s'e ka njoftë si të tillë, ju ftoj të lexoni rrëfimin e nji prej pinjollëve të Ademve, Voltanës.

Voltanë, pasi me banen përshtypje poezitë e Muhamet Ademit, meqë je nji nga Ademt që njoh ma mirë, doja me ditë prej teje, edhe me ua përcjellë miqve dhe lexuesve, se kush asht ky njeri?

Qysh kur mora mend, e vogël, axhë për sytë e mi ishte nji burrë i vjetër, me flokë pak të

gjatë, të bardhë, me mustaqe, me sy që përmes syzeve pak arrija me ua pa ngjyrën,  me vetulla të trasha, me pak rrudha, por për mue e vogël ai ishte gati si nji gjysh. Nga ata burrat babaxhanë, i qetë, i qeshun , i dashtun, i ngrohtë që fliste gjithnji me za të ulët, pak i kërrusun e gjithmonë me nji libër në dorë. Nuk di me i dhanë në fakt nji përcaktim të saktë, për atë që meriton ai, jo vetëm si artist, por edhe si i afërmi jem, por në  bisedat në shpi edhe sot kur e kujtoj axhën, fjala ma e parë që më vjen me thanë për te asht: njeri fantastik!

Duhet të ketë kenë patjetër fantastik, por edhe nji poet me 'Sa dhimbë', që sa qe në këtë jetë nuk i botoi krijimet e veta, sepse duket se e njihte mirë sistemin ku jetonte, ku edhe nji varg i vogël ka shkatërrue familje të tana në ferrin tonë të përbashkët...

Baba jem, Vehbija shpesh, në ato kohë telashesh e dhimbjesh, në pamundësi me pasë shpesh edhe bukën e gojës, ndonjëherë thoshte: '.... eee Bedi (kështu e thirrshim) kujton se jeta asht poezi!  Kishte të verteta kjo thanie e babës, në ato kohë, ku nën dhunë e komunizëm ruheshin përditë me frikën se kishim me përfundue "për kot" në burg, kur punojshin fort me me sigurue jetesën per famijlen, por sidomos me pasë mundësi me e mbajtë kryet nalt, të papërlym me atë regjim e me qendrue të ndershëm në nji vend që ideologjia e dhunës i kishte shndërrue njeriun në armikun e vedit të vet. Pavarësisht prej të tanave sa thashë ma sipër, për axhën tem, jeta vazhdonte të ishte poezi.

'Një jetë në Krrabë'...jetue në nji vend të largët nga të afërmit, Shkodra e Tirana, siç shkruan në poezi...

Po, ai jetonte në Krrabë, bashkë me Lizën. Nji grue shtatnaltë, katolike e mirë, e urtë, me

Liza e Muhameti

humor, ashtu siç u pëlqente shkodranëve, që e donte fort axha Bedin e bashkë me te i deshti tanë kohën edhe Ademt. Na mezi prisnim të na vinte. "Ka ardhë axha mamë!"- kujtoj thirrjet e mia nëpër oborr kur i hapja derën dhe ai hynte.  Kujtoj axhën shpesh në shpinë e vjetër tonën, kur vinte prej andej e dilte mandej pa fund nëpër Shkodër me taku miq, shkrimtarë, piktorë, njerëz të letrave, kritikë, reaksionarë, ish-pronarë, shokë të brezit të tij, që në Shkodër vazhdonin të mos mungonin, e pavarësisht largimit të tij prej Shkodret, ai këtu ishte si me pas kenë përditë. Gjithmonë kur vinte, na fëmijët e shpisë e kena puth pa fund. Si nji i huej qe i ndrronte çehren shpisë, jo vetem me ndejën e bisedën e tij, por edhe me mënyrën e sjelljes së tij, që për kohën, për ne ishte "ndryshe".

"Ndryshe"...

Në ato kohë s'e kam kuptu se çfarë ishte kjo "ndryshe". Por e ndjeja se ndryshonte atmosfera në shpi kur vinte ai, fliste me orë të tana me babën Vehbi e Berhanin (axha tjetër)me Kydretin e Ylvijen (mama dhe nusja e axhës), shihnin deri vonë televizionet italiane. Pastaj kur u rrita e ndava se çka ishte ndryshe te Bedi; ai bashkë me babën ndanin knaqësinë e krijimit të gjithçkaje që për kohën mund të konsideroheshin shpikje; se me ndertue diçka, se me krijue diçka, qoftë me pikturue, me ba nji skulpturë, me ba punime druni me dorë, me shkrue poezi, me shkrepë nji fotografi, me stilizue nji veshje, apo qoftë me mobilue shpinë ndryshe prej "modës" unisone të imponume, të tana ishin shpikje...Bedi ka pikturue fort bukur! Në shpinë e vajzës së, janë pikturat e tij, natyra të qeta, portrete, por edhe kopjime të kryeveprave botnore të piktorëve të famshëm, që kam sa herë i kam pa kam mbetë e mahnitun, kanë aq shumë origjinalitet në to. Ai shëtiste nëpër qytet me pantallona te gjana e me xhepa të mëdhenj, si në Shkodër e në Tiranë. Po përmendi detajin e xhepave të mëdhenj, se ai aty fuste copa letrash të vogla, ku shkruante ku të ishte. E këto copa letrash ma vonë do përbanin nji pasuni tjetër të tij, pasionin e dhuntinë me shprehë lirinë e ndjeme brenda, por kurrë realisht të jetume prej tij, poezinë. Ndryshe; sepse edhe sot, na kena trashëgim prej tij, listën e pasurive dhe pronave që komunistët ia shtetzuen apo ia grabitën familjes tonë, pasuri që në vitet 1993, '94, '95, '96, e gjithmonë në vazhdim do të përbanin përpjekjen e tanë familjes për me pasë mundësi me i rikthye. Ndryshe sepse ai ishte nji nga njerzit e vetëm që më prisnin te dera e Fakultetit të Ekonomikut në Tiranë deri sa të mbaroja leksionet e fundit, atje priste ulun tuej lexue. Në ato ndjenjet tona, në shëtitjet tona nëpër bulevardet e Tiranës njoha prej tij Franc Kafkën, asht turp me e thanë, por unë s'e njihja, sistemi na i kishte ngushtue dijet, e shijet për letërsinë e mirë, gjithçka mund të kishim ba në shkollë, por letërsi kurrësesi.

Pra Ademt nuk kanë pasë pasion vetëm 'Taraboshin'?

Ademt kanë kenë njerëz të talentum, shumë punëtor, të thjeshtë, andrrimtarë, të lirë, të lirë edhe ndaj injorancës, nuk di si ta quaj, ndoshta feudalizimit të shoqnisë, kanë tentue me kapercye kufinj e me jetue jetën në nji dimension tjetër. Vetem Bedi ka shkrue poezi! E kur i lexoj poezitë e tij, në përmbledhjen "Liria e Fijes së barit", e njoh, ai asht axha, asht Bedi, me historinë e dashnive të tij, pasioneve të tij, me revoltën të pamundun, kurrë me e shprehë me za të naltë, por të ndjeme, të jetueme, me lirinë e vërtetë në jetën me dimensionin, vetëm prej tij të jetuem.