Marta

 

Marta sa mbaroi pastrimin e çerdhes mori shoqen e vet në telefon, e njoftoi që kishte mbaru e po bahej gati. Nuk kishte makinë, por shoqja e vet, Lina, kishte, e kështu që prisnin njena-tjetrën me mbaru punën e me shku në shpi. Jetonin në të dalun të qytetit, në nji lagje të re, ndërtu e kriju prej hallexhijsh, por punën e kishin në qytet, e makina i duhej se herë-herë mbaronin vonë, e me shku me biçikletë nëpër shpija nuk ishte gja e sigurtë. Nuk bahej fjalë të kishte autobus, as deri të paktën, afër lagjes.

Marta i pagunte herë pas heret naftën ose siç i thoshte ajo ‘langun’, e kështu ishte në rregull. Lina erdhi si verí e ju ndal te kambt, pa pasë kohë që Marta me kthy kryt e i tha me hy shpejt se kishte me çu nji porosi të babës së vet te stacioni i trenit.

-Pse ka tren a?

-Paska pra, meqë më thanën me shku me çu at’ pakon që kam mbrapa. Asht nji njeri i joni që niset për në Lezhë e çka di unë se çka i duhet e as di se çka brendë.

-Dymbëdhjetë vjet që jetoj këtu tash po e marr vesht për trenin.

Me shpjegimet që i kishte dhanë i ati Lina u nis te stacioni i trenit. Nji ndërtesë, gati tu ra copash, që dikur duhej të kishte kenë e bukur, ose nëse jo e bukur, të paktën e pranushme.

-Edhe nuk qenka larg prej qytetit pra. A ka tren apo ai kushrini jeton këndej pari? - pyti Marta.

-Aq sa din ti di edhe unë, mu më tha hyn brendë, ngjitu sipër e aty më pret ose kam me e pritë.

Lina mori kutinë e kartuçit ku ishte futë porosija u ngjit lart. Meqë po vononte Marta doli prej makinet e i tha vedit me e pa njiherë prej afër këtë stacionin, vetëm në televizor kishte pa tren. U ngjit ngadalë ndër disa shkalla të gjana dhe u habit me vendin, nga madhësia e ndërtesës, mendoi se dikur duhej të kishte kenë shumë i kërkum prej njerzve. Dyert e brendshme, gati të tana ishin të mbylluna me hekra, pjesës ma të madhe u kishte ra boja e ishin gjysë të ndryshkun. Ndërtesen përbrendë e kishte hangër shëmtija. Vende-vende mungonin edhe pllakat e dyshemes, parmakët e shkallave kishin nji bojë me ngjyrë të harrume, kishte xhama të thymë, e për ma tepër nuk kishte njerz, ajo mundej shumë mirë me dëgju hapat e vet.

Sa u ngjit pa shoqen e vet jashtë në nji oborr të madh me kutinë te kambët, dukej se i kishte ikë durimi tu pritë. Doli n’at oborr shtru me çimento e pak ma andej ishin shinat e trenit. Dy hekra paralelë me njeni-tjetrin, që nuk dihej se ku mbaronin. Tren nuk pa, veç nji vagon, ‘kjo duhet të jetë lokomotiva’, dhe ju kujtu nji film me sherifa, ku nji grusë, aktore e njoftun ajo i bjen me ndërtu prej fillimit nji stacion trenit. Ju kujtu edhe muzika dhe u rrënqeth.

I njoftuni i Linës erdhi. Ai ishte me nji biçikletë të madhe dhe u përshendet edhe me ‘te. I la vetëm ata të dy dhe mori me dalë prej aty me shku drejt makinës. Po syni i zuni nji grumbull të zi në nji cep të ndërtesës përjashta. Nuk e kuptoi pse, po kambët e drejtunen për andej. Ai grumbull i zi dukej si lanun në harresë, në nji cep të saj, afër nji shtylle të gjanë e të gjatë. U afru edhe ma shumë, por nuk dinte me e nda se çka ishte. Dalloi veç që ishin veshje. Veshje të zeza, përsipër me nji shtresë fort të madhe pluhnit. Por nuk po e kuptonte a kishin gja në ‘te veshjet. Prandaj u afru edhe ma shumë. E kuptoi që dikush, nji gru patjetër, ishte brendë, sepse veshjet lëvizën si në nji përmendje.

-’Tjeta jote! -

Tu e pa prej afër ajo mund ta konsideronte at’ veshje vetëm nji grumbull zhelesh. Sa deshte me i vu dorën, aty ku ajo mendonte se ishte kryti, nji za nga mbrapa, i ardhun prej larg, i bërtiti:

-Mooos, mos e prek.

Ishte ai burri, të cilit nuk ia mbajti dot mend emnin. Ai kishte hedhë biçikletën në tokë e bashkë me ‘te edhe kutinë e kartuçit që e kishte rehatu mbrapa saj, për me iu afru asaj, në përpjekje me e shpëtu prej ndonji gjaje të keqe.

-Pashë at’Zot mos e prek.

Marta, jo vetëm që kishte heqë dorën, por edhe kishte ba edhe tre hapa mbrapa prej frikës që i futën ato fjalë të thanun n’at’ mënyrë. Edhe Lina u afru dhe pyti Martën.

-Çka ndodhi?

-Asgja, thjeshtë i thashë tungjatë asaj grusë me të zeza.

-Po nuk ban, nuk ban as me i folë e aq ma tepër me e prekë?

-Pse çka ka, ka morden a? - pyti Lina kushrinin

-Po a nuk e shef, ajo asht mordja vetë.

-Hajde tesh mos na trego prralla, po thuj çka ka? - vazhdoi ma interesume Lina se sa Marta.

-Nuk e di e di se çka ka, askush nuk e di se çka ka, po ka vite që ajo gjaja rri aty e nuk lëviz, askush nuk e ka pa t’u lëvizë, veç rrin ashtu mbështjellë ndër vedi. Thonë se ka sëmundje të keqe, e nuk duhet as me e pa e as me e prekë, e prej atëherë askush nuk i afrohet.

-Po me hangër a han ai njeri? - pyti Lina.

-Nuk di me ju thanë, edhe unë dikur kështu si ju jam interesu herën e parë, e qysh herën e parë më kanë thanë kështu si po ju tham. Se edhe unë nuk rri shumë kohë në stacion, vij n’orën që mendoj se vjen treni e kaq. Nuk më ban ma përshtypje.

-Po këta që kanë trenin a nuk kanë ditë me e heqë prej këtu e me çu në nji vend tjetër? - vazhdoi pyetjet Marta.

-Po çka di unë moj zojë a dinë gja ata, po meqë e lanë aty duhet ta dinë. Hajt tash, mirupafshim e falem nders prej tejet Linë.

Duket se burri donte me i heqë prej kambve dy gratë, të cilat e kuptunen, prandaj u përshëndeten me ‘te dhe u largunen. Kur u ulën poshtë, panë nji zyrë me nji sportel hapë e si tu pasë të njëjtën mendje u drejtunen për aty për me pytë për ‘gjanë’.

-Aaaaa, për herë të parë jeni te stacioni a? Histori e vjetër, askush nuk e din se kush asht, e as se si ka mbërritë aty. Por jena mësu. Dy herë janë përpjekë autoritetet me e heqë, ia kanë dalë, por të nesërmen ose nji ditë tjetër ajo gjaja ka mbi po aty. Në kohë të komunizmit nuk e di unë, se kam fillu punë shumë ma vonë, por nji i njohun i këtij kolegut, i pat thanë se ajo gjaja ka dalë ma mbrapa. U pat hap fjala këtu e para dhjetë a pesëmbëdhjetë vjetësh se kishte murtajën e askush nuk ju afru ma. Thonë që e ka ftyrën vraga – vraga. Njiherë u pat përpjekë edhe kisha me e marrë dhe me u kujdesë për ‘te, por kush s’kishte pasë mundësi me e lëvizë. Treni don pak a shumë edhe gjysë oret me ardhë, a doni bileta apo i paguni në tren direkt?

-Jo, jo nuk jena për tren, kena ardhë veç me lanë nji porosi.

-A, epo mirë, hajt ditën e mirë pra, se unë po e mbylli pak.

Të dy gratë dolën prej ndërtesës së stacionit dhe ju afrunen makinës.

-Më ka mbetë mendja aty. Nuk e di pse, e çka, po diçka e fortë më tërhoqi drejt saj. Em amë rrinte ashtu e mbështjellun me vedin, nji grusht, nji muj para se me dekë, nuk i fliste askujt, as mu, a nuk më njihte a nuk donte, kurrë nuk e mora vesht – i tha ajo vedit me dëgju edhe Lina.

-Hiqe mendjen, nuk kena çka i bajmë.

-Po sa i thashë ‘tungjatë, lëvizi. Veç, ndoshta aq ka nevojë.

-Mos kujton se je e para që ia thu, a e dëgjove që ishin përpjekë me e heqë, e pa i folë nuk e kanë provu.

-Jo, nji fjalë prej mejet, të tjerët nuk di unë, nji unë, ndoshta aq ka nevojë prej mejet, nji.

-Çka të ndodhi, pse paske nevojë me i thanë at’ fjalën, a mendon se po e shpëton?

-…nuk e di, paskam nevojë me ia thanë at’ fjalë, ta dëgjojnë apo jo, pak randësi ka.

-Tanë ky kujdes për vedi Martë?

-E kam para sysh.

-Hajt se me nji kafe të mirë t’ikë prej sysh e ke me harru krejt.

-Ndoshta. Po, shif sa shkoi ora, Toma duhet të ketë ardhë prej punet e tu mos më gjetë në shpi e kushedi se çka ka mendu.

Gratë e mbyllen bisedën e tyne dhe veç kur mbërritën te shpija e Martës, që ishte ndër të parat e lagjes, u përshëndeten.

Të nesërmen tu shku në punë, Marta i tha Linës se nuk kishe fjetë mirë, se kishte pa andrra të këqija, që e kishin mblu në djersë. E ama i kishte bërtitë, se pse nuk i kishte qepë nji bluzë të bardhë, me të cilën donte me shku në nji festë, ajo që nuk dilte pothujse asnjiherë prej shpijet.

-Du me u kthy te ajo gruja.

-E pse, për nji andërr të keqe? Shko moj. - i tha Lina.

-A po më çon ti, se me shku në kambë ishte pak larg prej punet e pastaj prej shpijet.

-Ti ke nevojë, unë nuk kam, kështu që shko, e nuk du me e diskutu ma.

-Të lutem?

-Martë ti ke peng, unë nuk kam, pastaj ti e di që fjala nuk të liron prej tij.

-Jena njerz të gjallë Linë, kena tanë pengjet tona.

-Shko falu në kishë, shko rrëfeju.

Marta mbërriti para rrugicës së çerdhes, para se me i thanë mirupafshim tjetrës, i tha:

-Nesër kena pak kohë, a shkojmë?

-Martë nuk ke me zgjidhë gja me vedin tu shku me trazu tjetren. Pastaj çka ke me zgjidhë njiherë, nuk të kuptoj?

Marta i bani at’ ftyrën e nevojtares së madhe, që Linës i dhimbsej dhe i tha.

-Nesër jo, se kah mbasditja vonë kam takim me prind e duhet me shku se nuk e kam mirë me mësime të voglin. Mbasnesrit.

-Po, mirë, ashtu e bajmë.

Po as të mbasnesrit nuk u banë, sepse i doli nji punë Martës, veç pas nji jave u gjenden prapë te stacioni i trenit. Kësaj here e gjeten derën mbyllë dhe provunë me hy nga disa shkalla të gjana që ishin në anën e majtë të ndertesës. Por edhe aty nji derë hekrit ishte e mbyllun me nji dry të madh.

-Hajt ti, po unë çka mutin du këtu me ty? - i tha Lina Martës, kur kjo e fundit provoi me hy si nëpër hekra, meqë ishte edhe ma hollë.

Për Linën kishte ikë krejt kuptimi i kësaj historie dhe ishte në të drejtën e vet, por për Martën, me kalimin e ditëve, ishte ba si nji peng i madh, që mendonte se mund ta hiqte prej shpindet vetëm tu shku edhe njiherë me pa atë grunë. Nuk hynte dot mes hekrave. Atëherë mendoi me shkapërcy hekrat. Ishte e veshun me fund. Ktheu krytin rreth e qark. Ishte mbasdite, dielli ende nuk kishte perëndu, si për ditë veret, por rreth e qark nuk kishte njerz, mund ta shifnin vetëm njerzit e pallateve, por nuk kishin çka me pa me detaje në ‘te, sepse ishin aq larg sa mund ta shifnin veç si njollë, prandaj vendosi me shkapërcy.

-Ty për zoten të kanë hy dreqnit, çka të çon në majë të hekrave Martë, asht veç nji gru, nuk asht nana jote ajo me ba tanë këtë sakrificë. Edhe unë që vij me ty. Janë tu të pa njerzit, tash na e nxjerr punën e pa falë, lene punën, po imagjino pastaj fjalët e dynjasë, e ti e din se e kam Gjokën e marrë, as ti nuk e ke Toninin ma pak. Ika në makinë unë, dhjetë minuta të pres, ndryshe ika të lashë. - i bërtiti tanë nerva Lina, ndërsa i kthente shpindën shoqes, që ndërkohë kishte kalu hekrat dhe po shkonte drejt grusë së panjoftun.

Dhjetë minuta fiks dhe Marta ishte në makinë. Me njenin gju të dërmishun, me fundin shky n’anën e majtë dhe pa asnji fjalë, lidhi rrypin e priti që tjetra me u nisë.

Nuk folën tanë rrugën. Lina ishte ende me nerva, kurse Marta nuk dihej me kënd e kishte tanë atë heshtje. Nuk doli në punë dy ditë me radhë. ‘Jam e sëmurë’, i thoshte Linës në telefon e tjetra nuk e ndalte makinën para shpisë së saj. Lina u merak. E meraku ma i madh ishte se ‘ajo gjaja’ mund t’i ketë ba magji e Marta kishte ‘hasë’. Deri vonë nandaja i tregonte histori me njerz që kishin ‘hasë’ e ajo nuk donte me i kujtu, se kishte frikë se kishte me ‘i thirrë’ e kështu kishin me i ba vendin edhe asaj. U rrënqeth.

Marta nuk vonoi dhe e mori në telefon. E ftoi në kafe në shpi. Por Lina i sajoi nji justifikim dhe e lanën me e pi kafen jashtë, në nji lokal. ‘Edhe nëse ka ‘hasë’ mos të ma bijnë dreqin në shpi’, mendoi ajo ndërsa i mbylli telefonin.

Shkunen me makinë për kafe. Marta ishte si lule, e çelun e tanë gaz, veç me nji hije trishtimi në vetlla, njisoj si gjithmonë. Pasi kamarieri i la kafet Marta foli.

-Duhet me e ndihmu me dekë.

Lina hapi sytë. Marta jo vetëm kishte ‘hasë’, por edhe kishte ‘kalu’, ‘nuk duhet me e prekë’.

-Mos më shif ashtu. Ka nevojë me dekë, për me gjetë qetim, me u lumnu.

-Martë...a je në vedi? Tash sëmuresh, nuk ban kështu se ke fmi, ke familje, pastaj ke vedin në radhë të parë. A thu të ka pritë ty me dekë?

-Quhet Lenë Vukaj, prej Pilake.

-Martëëëë…

-Në këto ditë që nuk kam dalë në punë kam kenë edhe tre herë të tjera, veç herës që kam kenë me ty. Toninit i thosha që jam në maternitet. 

-Për at’ Zot, e në këto herë e mësove se kush ishte e çka donte, kur ajo kushedi sa ka n’at vend e nuk ka folë kurrë e nji fjalë...ke ‘hasë’ ti se nuk ka mundësi.

-Ndoshta ajo më ka shty drejt saj, e prandaj të thashë, me e ndihmu me dekë.

-Pse a nuk des vetë ajo a, po duhet me hy ti në mëkat për ‘te. - i tha Lina.

-Pse nuk baj mëkat duhet me e ndihmu, thjeshtë duhet me gjetë mënyrën ma të mirë.

-Nesër me ardhë me mu te nji gru, e ka shpinë në Varosh, thojnë se din me këndu e me i liru njerzit prej dreqënve.

-Linë nuk kam nevojë, jam shumë mirë; thjeshtë jam tu mendu, Lena ka nevojë.

-…

-Pret të birin me ardhë prej luftet? E ka pas gëzu Zoti veç me nji djalë. E pat martu, e plasi lufta e nuk asht kthy ma.

-Luftëëëë, ku lufta moj e marrë...he Martë, ku lufta?

-Stanish, kështu quhej i biri, pat kenë në çetën e Mehmet Shpendit. Ka pritë sa ka pritë në shpi, kur e patën kuptu që ai kishte me vonu, ose mos me ardhë hiq, njerzt e burrit, dekë edhe ai prej shumë kohësh, e patën nxjerrë prej shpijet. Për me pritë pat gjetë derën e nji kishe në Grudë. Kur kishën e patën kthy në stallë, kishte lëvizë prapë, kësaj here poshtë nji ure shumë të ngushtë pa shku në Gur të Zi, e prej sa vitesh rri te stacioni, se pat dëgju se aty njerzit vijnë prej fiseve shumë të largëta dhe se treni mban shumë njerz.

-Ika e të lashë këtu, hajde vetë në shpi, nuk rri ma se je tu me lujtë prej mendve të kresë. Nëse nuk mendon për vedi, të paktën unë të mendoj për vedin teme.

Po edhe pse tha kështu Lina ndejti prapë me ‘te. Pinën kafe si me e pas ulë me zori në tavolinë dhe shoqja u përpoq tanë kohën mos me ba ndonji veprim të pamendun dhe e cikte, dorë a kambë a flokë.

Kur u ndanen Lina i tha:

-Sonte po e ndezi nji qiri për ty.

Tjetra u largu e Marta ndejti hyni në shpi. Bani me hangër për fmi e për burrë, lau e shpërlau, rehatoi e sistemoi, por pa pasë me vedi Martën e vërtetë. Ajo e brendshmja, bridhte e bridhte e nuk i vinte, kishte qëllim tjetër për tjetër nga ajo që bante grunë e shpisë. Me ditë të tana, njena Martë lante e shtuponte korridore, banjo, zyra, salla gjumit, kuzhina, shpi, kojshi, e Marta tjetër nuk rreshtte tu shëtitë. Njiherë e gjet tu shëtitë në disa shtigje pyjesh me pak dritë, degët e atyne aheve ia pengonin me pa diellin e plotë. Tanë ajo jetë aty ia pengonte diellin. E përpiqej me gjetë shteg për me kapë atë hapsinë të madhe përtej pyllit. Diell, ajër, hapësinë?

Marta prej kohësh nuk i fliste Linës se si ndjehej, flisnin për gjana të përgjithshme, por jo për atë që kishte në mendje. E kishte kuptu që tjetra i ruhej. Nji darkë vonë, e mori në telefon.

-Vij me ty te ajo gruja në Varosh.

-Oh, sa mirë, vendose ma në fund.

-Beson në Zot e me çon te nji gru që merret me dreqën?

-Ti taman je për dreqën, se Zoti s’ka çka të ban ma.

-Vij, por vetëm ke me më ndihmu për nji gja.

-...ke me nxjerrë ndonji marri e kuptoj mirë.

-Ec ma edhe ti, mos u ban e ‘shtirë, më ndihmo, të betohem se pas kësaj, nuk kam me të kërku ma asgja tjetër e s’kam me të folë ma për këtë gja.

-Betoju…

-Për Kishë të Laçit…

-Tash të vret pra nëse nuk e mbajte.

Marta bani palë nji karrocë invalidësh dhe e futi mbrapa në bagazhin e makinës së Linës. Shkunen të dyja bashkë te stacioni i trenit edhe njiherë. Lina nuk e ndoqi, ndejti në makinë, i dridheshin durt prej friket. Makinën e kishte nisë tanë kohën tu mbajtë në dorë e matjë kryqin. Shoqja e vet, dukej krejt e vendosun me e kry marrinë që kishte kohë që e mendonte dhe nuk i shihte frikë në ftyrë.

Nuk vonoi shumë dhe Marta erdhi me nji grumbull teshash të zeza që i randonin pak në dur.

-Tash djegena. Andej kena me u djegë, e shof vedin qysh itesh me flakë që me dalin prej tana pjesëve të trupit. Tash asht më djegë tanë trupi. Të shoh përballë me nji lopatë në dorë, na kanë dënu me hapë gropa, prej të cilave del zjerm i madh...të vraftë beja moj e marrë, që më tërhoqe deri në këtë pikë.

-Jepi makinës Linë se nuk ke u djegë.

-A e vune mirë celefonin para se me vu ‘at gjanë’ në sedilje? Se më duket se para se me u djegë unë, duhet me e djegë makinën.

-E kam shtru trefish celefonin...shife…dhe e ka emnin Lenë Linë.

-Nuk du me kthy kryt, se e di që nëse nuk ma ka ba magji deri tesh, më ka lëshu ndonji dreq nëpër makinë.

-Linë jepi të thashë…

-Po i jap, po thuj ku mutin don me të çu?

-N’deti.

-Kuuuu?

Ishte ende fillimi i ditës, me të mbërritë Marta nxorri karrocën e invalidit prej bagazhit, e hapi dhe hyni në makinë me marrë Lenën. E vuni në karrocën dhe u përpoq me ça nëpër ranë, por ishte e vështirë. Hoqi sandalet e veta e doli zdathtë. Shpërvjeli dorcat e këmishës dhe hoqi trupin e Lenës prej karrocet dhe e mbajti para dursh. Nuk rëndonte shumë, por rruga deri te deti ishte e gjatë, e kamba i zhytej në ranë. Diku pa u afru te uji,  Marta pa nji trung pemet, ardhë a rrëzu, pak randësi kishte, iu afru dhe uli Lenën ma parë, tu pasë kujdes me i gjetë nji pozicion të rahatshëm, kockat nuk e mbanin dot trupin e saj.

U ul me pushu e me pritë, ‘pusho edhe ti tash'. Marta mori frymë thellë dhe mori në dorën e djathtë nji cep të teshave të Lenës, aty ku mund ajo mendoi se ishte dora e saj. Mbylli sytë dhe ndjeu me sa furi dielli po i hynte në çdo pjesë të trupit e të mendjes. E kuptoi që të dy Martat, para pak ditsh të hapërdame, ishin ba bashkë. Drita e tij në qepallat e mbylluna i ngjante gjakut, gjakut të paqtë, që ka pritë veç at’ moment për me u ba flakë. Ndërkohë ndjeu nji fllad të lehtë që u ngrit papritë, fllad që po ia lëvizte flokët e po i lironte ngadalë dorën e djathtë, por sytë i mbajti mbyllë, kështu i kishte premtu. Flladi nji moment u ba erë e fortë, që ngriti ranën rreth e qark, por që zgjati shumë pak. Marta prapë nuk i hapi sytë deri sa era pushoi e ku në dorë nuk ndjeu ma asgja. Nuk e kuptoi sa kohë kishte kalu.

Kur i hapi sytë, Lena nuk ishte ma aty. I kishte marrë me vedi edhe teshat e zeza. Marta u ndje si nji pupël, shkëputë prej gjoksit të nji zgalemi, e cila bjen ngadalë e butë në ranë a në det, pa trazu shikimin e askujt. E pa në sy diellin dhe qeshi e gëzume.

x