Gilmana Bushati: Hana

Hana u zgjue prej nji zhurmet të lehtë në dhomë. Ktheu kryetin me pa se prej kah vinte, por ishte e lodhun dhe veç u kthy në krahun tjetër. Nata mendoi dhe u këput. Të nesërmen para se me dalë në punë rregulloi sa me thanë dhomën e gjumit e diku i hasi kamba fustanin e vjetër të saj, fustan që s'e dinte se e kishte. E bani palë dhe e futi andej nga fundi i raftit. 'Ah, Vjola!' Tue dalë nuk harroi me i thanë së bijës dymbëdhjetë vjeçe 'mas më trazo ma gja te rafti se sa e rregullova'. S'arriti me e dëgjue përgjigjen, se tashma ishte në  biçikletë për me shku në punë. E niste si e marrë. Ndërsa punonte mekanikisht asaj iu duk sikur pa me mendje refleksin e dritës në nji pasqyrë, 'po atë fustanin sikur ka nja dy vjet që ia pata falë dikujt'. Se kush e thirri n'at' moment dhe drita iu zhduk. 

Ajo e harroi, por duket se fustani s’donte me e harrue. Pas nja dy ditësh e gjeti prapë jashtë, te kambtë e shtratit të saj. Hana nuk e zgjati, po shkoi te dhoma e së bijës e i bërtiti. Ishte e lodhun me lojnat e saj. Nëse kishte qejf me provue fustanet e së amës, mundej shumë mirë që me vue gjithçka në vend. E bija iu përgjëru që as nuk kishte hy në dhomën e s’amës, por kjo e fundit vazhdonte tue bërtitë. Kur u qetsue prej tanë kësaj situate, Hana e pyti vedin, ‘po Vjola pse nxjerr vetëm atë fustan e jo të tjerët ?’

Ai fustan i kujtonte gjana të trishta, grindje familjare, grindje mes s’amës dhe motrës së vet, ku ajo kishte kenë e pranishme, apo kundërshtinë e të shoqit, Titit, që ajo mos me e veshë. E kishte veshë nja dy herë, a ma shumë s’e dinte. Kur u kthy në shpi, ajo e veshi edhe njiherë dhe u pa në pasqyrë. Ndjehej çuditshëm. Kush donte që ajo me iu rikthye nji kujtimi të tillë? I tha të shoqit që po shkonte te daja i vet, sa për nji vizitë e nuk kishte të vonume.

-Kur të ra ndër mend për dajë ty…

S’iu përgjigj, por mbylli derën dhe u ul prej shkallëve. Dajën e gjeti me shokët e vet tue luejt shah në stolat e lulishtes afër shpisë së tij. Ai e pa me çudi. Edhe ai njisoj si i shoqi, çka e kishte gjetë që kishte ardhë te ai, se ajo kishte harru se kishte dajë. E mori për kafe dhe folën për gjana të zakonshme, jeta, shpija, fmija, puna e këto. Hana pastaj e pyti për të motrat. Ai i tha që i mungonin të afërmit, sidomos e ama e saj, që i kishte ndejtë afër, kurse me motrën tjetër, Lijen, s’kishte pasë shumë lidhje, ‘ka kenë si pa terezi e shkreta, askush s’e merrte vesh, sherrbudallë ka pasë lindë, ashtu diq’.

Pastaj i tregoi fustanin që kishte veshë. Atij i kujtohej shamata që ishte ba ndër dy shpijat, të shpija e burrit e së motrës dhe te shpija e s’amës për nja dy fustane, por vetë ai e kishte harru se si kishte kenë ai fustan. 

-Në vend që mos me i veshë, që me harru shamatën, ajo i veshte si për inat…

-…ia pat qepë Zema, më duket hala gjallë asht, duer artë gjithmonë, por me ato që i pat qepë Lijes e kishte dhi, na shtini në ngatërresë kot. Gati ishte tue e nda i shoqi, me shkatërrue familjen për nji copë. 

Hana e pyti se kush ishte Zema.

-Ajo nuk qepë ma moj të pastë daja…asht plakë tesh…rrin njaty te kryqëzimi i Dugajve të Reja, a dera e parë a e dyta e kam harrue por di që e ka nji derë me ngjyrë te ndeztë, si gabelt, tanë jetën ashtu.

Mezi priti me u nda me dajën. Donte me shkue te Zema. Shpejtoi hapat, ma shumë se sa kishte fuqi. Mendoi se ishte fustani që po e çonte drejt asaj shpijet e jo ajo vetë. Tue i pa njerzit që shkonin tanë në terezinë e vet, i tha vedit se mendja po i bante lojna të frikshme. ‘A thu ndonjeni prej këtyne njerzve që shof asht ndje kështu si unë apo kam luejt krejt ?’

S’kishte kohë me u përgjigjë se i doli përballë dera jeshile e ndeztë. Se pse i krijoi nji emocion të veçantë ajo derë ashtu nuk e kuptoi, por dora s’arriti me i ra ziles.

-Nuk i punon zilja Zemës, bjeri fort derës…-i tha nji kalimtar i rastit, që dukej se duhej të ishte kojshi.

Te dera nji dorë hekuri gruje që mbështetej në nji pllakë të rrumbullaktë po prej hekuri. I ra. Të parën herë lehtë e të dytën ma fort. Nuk guxoi me i ra për të tretën herë.

Dëgjoi hapa që zvarriteshin në nji oborr, që dukej se ishte i madh, se mezi po i afroheshin derës. Dikur e hapi nji zojë, që edhe pse ishte në moshë, ishte e madhe me trup, shpatullgjanë dhe ma e gjatë se sa Hana.

Zoja sa e pa, mbeti, nuk e pyti as se kë kërkonte, as çka donte, e as kush ishte. Mbështeti njenen shpatull për derë e pastaj bani nji hap mbrapa e hapi derën ma shumë dhe e ftoi brendë tue i thanë me i gjysë zanit ‘erdhe me e marrë ?’

Hana hyni në oborr dhe i tha zojës, që duhej të ishte Zema, se ndoshta e ngatërronte me kënd tjetër, se ajo s’kishte porositë gja te ajo, kishte ardhë veç me pytë për diçka krejt tjetër, që s’kishte lidhje me punën që bante.

Zema tundi kryt, mbylli sytë, tërhoqi fort frymën dhe pastaj e lëshoi dhe e ftoi brendë. Plot ngjyra oborri prej luleve, lule edhe brendë, ngjyra ngjyra, ngrohtë gjithandej. Hana mendoi se edhe në dimën kishin me jetue n’ajri larmia e ngjyrave të stinëve të tjera.

Zema e la pak minuta në dhomën e ndenjes, e prej nji kthinet i pruni nji kafe në filxhan të vogël. Nuk fliste, por veç shifte Hanën e dukej sikur ndjehej në siklet para saj, por ishte Hana ajo që s’e donte vedin aty. S’dinte nga me ia fillue. Sa mori me folë, Zema i bani me dorë për me i thanë, që s’ishte e nevojshme me u shpjegue.

-…ec me mue…

Hana e la filxhanin dhe ndjeku Zemën në disa kthina të vogla shpijet shumë të vogla. Dukej se kjo shpi ishte shumë e vogël për 'te, duhej të kish pasë ecë vetëm në njenin krah me hy e me dalë.

U ngjitën te nji shkallë rrumbullake dhe dolën te nji dhomë të madhe e plot dritë, dielli të mbushte me frymë. Dukej sikur s’ishte pjesë e asaj shpije. Mure të mëdha e të mbushun me piktura. Tani para atyne pikturave, i bani pyetje vedit, nëse s’kishte dashtë ajo me pasë lidhje me artin apo s’ia kishin mësu, s’e dinte, por aty përballë tanë atyne pikturave, me të cilat s’e shifte lidhjen me vedin, u ndje çuditshëm. E tanë java me pyetje pa përgjigje, me ecejake me gjetë nji gja, që veç mendja e lodhun duhej t’ia kishte prodhue, aty iu duk se kishte nji kuptim, por se cilin nuk po arrinte me e gjetë.

Njena anë e murit ishte e mblume me perde. Zema e kapi perden e shoqnoi vetë deri në fund. Ngadalë ngadalë para syve të Hanës po shfaqej nji pikturë e madhe, gati sa nji faqe e murit. Tue vështru ma mirë pikturën përballë saj, u gjend para nji të papritune që e la pa fjalë.

Zema nuk fliste, po shifte pikturën. Nuk e kishte mendjen te Hana që kishte humbë në të…

-…ja për këtë të ka prue deri te unë…asht e jotja tesh…

Hana s’po i besonte syve dhe nuk e dëgjoi se çfarë i tha Zema. Para saj te piktura, gati sa nji faqe murit ; ishte nji gru lakuriq, po s’ishte çfarëdo grujet, ishte tezja e vet. E shtrime në nji divan me mbulesë të kuqe me lule të verdha, krahu i majtë ishte i gjysë i ngritun e në pëllambën e dorës së tij pushonte kryt, i kry zemrak mbushë me flokë të kuqe, e krahu tjetër pushonte te kofsha e djathtë. Në vend se me u sikletosë prej kësaj lakurëqësie, ashtu në fakt si bante me trupin e vet, kishte kohë që mezi i zhvishej edhe të shoqit, madje kur zhvishej fikte dritën, atë e mbulunen emocionet. Sa e qetë dukej n’at pikturë. S’e kishte njoftë asnjiherë tezen e saj kështu. I pa me vëmendje pjesë të pikturës, nuk donte me u përqëndru te seksi, por erdhi nji moment që sytë iu ngulën aty. Si e kishte mësue e ama ‘asht marre me folë për atë’, ‘tesh ta mëson jeta se çka asht’. Seksi s’kishte pasë kurrë emën në bisedat me të amën, rrallëherë kur përmendej quhej ‘ai sendi’. Kurse burrat i kishte dëgjue tue e përdorë me njeni-tjetrin veç në formën e shamjes ose ngacmimit po në zhargonin ma përkeqësus të atij sendit, për me e ba me u ndje në faj se kishte ‘nji send’. Ajo pjesë e trupit edhe pse mbulue me nji tis të lehtë leshnash të butë, ishte aty në formën ma të madhe të mundshme, që veç ia shtoi emocionet dhe iu ngatërrunen mendimet.

Tezja ? Nuk i kujtohej ndonji bisedë me të, por dinte që e ama i thoshte ‘mos e dëgjo tezen, se ajo asht e marrë’, apo ‘mos shko te tezja se nuk don baba jot me të pa atje’. Kur shkonte në të rrallë te ajo, e dinte që s’kishte me u kënaqë se tezja s’kishte fmi e atje hahej keq dhe jo rregullisht, se ajo ishte gjithnji e zanun me punë, por ajo si fmi nuk shifte që punën e shpisë të ishin ba, apo t’ishin la enët, por lulet e oborri ishin nji andërr. Dëgjonte shpesh shamatat e tezes me të shoqin, e i thoshte vedit se kurrë s’kishte me pasë ardhë ma te kjo shpi, së cilës i pëlqente oborri. Kur ky i fundit i vdiq, nana e baba e saj, por edhe të afërmit e tjerë i rrallunen shkumjet e ardhjet te ajo. Kishte dekë vetëm dhe sa kishte dekë ia kishin shitë shpinë. 

I kujtohej dita që kishte ardhë me i ba vizitë për fejesën e saj me Titin. Ajo kishte gati nji muej e pak që ishte fejue e ajo si teze s’kishte gjetë me kohë me ardhë me urue të motrën dhe vetë atë. Tezja kishte ardhë pa krehë, veshë me nji fustan të shkurtë, e ishte marre për moshën e saj me veshë atë lloj fustani, me nji palë këpucë pa lidhca që ma tepër i mbante si shkarpa. Dhuratën ia kishte mbështjellë me ambalazhin e makaronave, nji letër e trashë bojë kafe. I ati pat dalë para se me i ardhë kunata, po e kishte pas porositë të amën që ‘mos ja zgjat shumë, se asht marre me na e gjetë njerzt e tjerë në shpi at' bibën’. Teze Lija sa kishte hy e kishte pytë Hanën ‘a e din ti çka asht fejesa?’, ‘po dashnia ? po e bukura ? a ta ka mësu jat’amë a tesh i mëson vetë ?’ Ajo s’ishte përgjigjë se kështu e kishin lanë me t’amën. Por motrat u grindën me njena-tjetrën, jo pse ke ardhë në këtë gjendje, thu se s’ke çka me veshë, jo po kush të pyti ty se çka me veshë unë, jo po ti duhet me respektu rregullat e shpisë, jo po rregullat e tueja janë nji mut, me njata rregulla i ke çue për lesh edhe vajzat e tueja, jo po çka po të duhet çka baj me vajzat e mija, jo po ti je ma e marrë se unë se i ke e i përdorë vajzat si mallë për burrat e parë që i lypin pa i thanë se çka i pret ma vonë, jo po martesa jeme ka kenë ma e mirë se e jotja, shif sot kam fmi e ti çka ke, jo po ma mirë me pasë nji mut se sa me ba fmitë si bagti tue i ndejtë mbrapa me thupër, jo po a po del jashtë se e teprove, jo po unë kam kenë tanë kohën jashtë për ty e për vllaznit e mi e s’më ban përshtypje se po më tregon derën ti tesh…

Kaq mbante mend Hana prej teze Lijes edhe që kur pat vdekë i patën çue fjalë kojshia, hajde se mbaroi Lija në mes të rrugës. Akush s’kishte qa n’at shpi. Kishin kry ceremoninë, drekën përkujtimore e kishin hangër tue folë për gjana krejt të tjera e jo për të shkretën. Pastaj ndonji kujtim tek tuk, jo shumë i randësishëm. E pat veshë fustanin sa me thanë që kishte respektue dhuratën e tezes, por pastaj e kishte hedhë diku dhe tesh i kujtohej mirë që e kishte falë dy vite ma parë. Dhe ja, në nji cep të divanit ku shtrihej kjo lakuriqësi madhështore, hedhë si shkujdeshëm ishte i njëjti fustan.

Zema foli butë, pa ia trazu vëmendjen Hanës.

-Tezja jote i ka pikturue tana. I ka pikturu te shpija e vet, por këtë të madhen e ka pas pikturue këtu te unë. I asht dashtë nja nji muj me e kry. Lija për ju ndoshta ka kenë ‘e marrë’ a njeri i pamarrun vesht, nevrike a ku di unë, veni çfarëdo emnit, por ka kenë e thyshme, mendoj se kjo ka kenë arsyja që iku nga kjo botë, se u thye e s’u ngrit ma. E kam njoftë se donte me qepë nja dy fustane. Edhe për mue ishte skandaloze që nji grue rreth të gjashtëdhjetave donte me qepë nji fustan mbi gjuj, por ia kam qepë se u paguva. Pastaj porositi këtë tjetrin që ka në pikturë dhe që sot e ke ti. I kishte dekë i shoqi dhe nji fustan i tillë mbas dekës së burrit asht ma skandaloz se ai i shkurti. I hapun deri poshtë, gati me u dukë gjijt, i ngushtë fort deri te beli e pastaj volan. Vite ma vonë mbas ikjes së Lijes, kur gratë e qytetit vinin me qepë ndonji gja, thoshin për model ‘ma qep ashtu si ia ke pas qepë Lijes, por pak ma të mbyllun’, ose ‘pak ma të gjatë’…

M’u lut që në shkëmbim të nji pagese me shfrytëzue këtë dhomën këtu. Atëherë kur më tha ishte koha e frikës prej hijes tande, e jo prej nji njeriut që të ofron pare për me e shfrytëzu  dhomën. Pastaj më pat shpjegue se ajo pikturonte, se kishte shumë piktura në shpi, por kishte nevojë për nji hapësinë të tillë për nji pikturë ma të madhe. U shtyva prej lekut dhe i thashë po. Dhe nji mbasdite me mbërriti në shpi me disa drrasa…

***

-‘Të kam gjetë drrasa për lulet’…- Zema mendoi se kjo dukej me taman e marrë, ashtu si ishin hapë fjalë.

-‘Lije, po mu m’u deshën vetëm dy listela të hollë e jo dërrasa’…po tjetra bani sikur nuk e dëgjoi dhe i hodhi në mes të oborrit dërrasat që i kishte ngarkue te nji karroce doret.

Mbasi mbylli derën iu drejtue…

-‘E trashë, se po fillojnë e dyshojnë dynjaja për ndonji gja’…e hyni i punës tue matë e sharru, mat e sharro e pas nja katër orësh kishte gati skeletin e nji gjaje.

-‘Tesh duhet me i qepë bezen, kena me e pasë pak problem, se duhet me kenë beze prej nji topit e jo beze të topi tjetër se nuk i dihet e përzijnë me lloj tjetër…por topin e sjelli sonte.

Zema filloi me pasë frikë prej kësaj gruje të vogël, që i dukej sikur i fliste me sy të çartun. Pse i kishte thanë ‘po’, s’donte me pasë ngatërresa më njeri e jo ma me sigurimin që nuk ta zgjaste shumë.

Por për dy ditë, ajo grue e vogël, me nji fuqi që nuk e dinte se nga i dilte, e solli topin e bezes, e qepi, dyfish gjithandej dhe e nguli për kornizën që kishte përgatitë vetë. Flokët e gjata e të pakrehuna i ngjiteshin për ballë dhe i vinte shumë era djersë. Zema i ofroi ndihmë dhe të dyja e ngjitën tablonë e bardhë te dhoma nalt. Listelat në dy vende u çanë, se Lija s’e kishte llogaritë se sa ngushtë ishte me shku deri atje, por nuk u mërzit. Kur e ngjitën sipër, ajo e riparoi me nja dy listela rezervë që kishte. Kur e mbështetën për mur, Lija dukej fort e emocionume, thue se e kishte mbaru krejt punën.

‘-Edhe kështu bardh, a nuk të duket e bukur ?’ – e pyti Zemën.

Zema e pa edhe njiherë, pasi mendoi se ndoshta i kishte shpëtu ndonji gja pa e pà ma parë, por jo, beze ma, bardh.

‘-Ti e din Lije, e jotja asht, unë nuk marr vesht shumë’

‘-Shumë shpejt ke me marrë vesht edhe ti…

Lija iku, për me ardhë nga darka e ngarkume me disa strajca. Bojna, brusha e kavanoza.

‘-Hej mar sherr, tanë këta për nji copë beze ?’

‘-Edhe kam frikë se s’kanë me më dalë -'

‘-Kam disa kutija bojet që kanë teprue vjet kur lyva shpinë, nëse të hyjnë në punë, merri’

‘-A dan me tallë bëthën me mu a si, ec njiherë e më len rehat…’

Zema qeshi nën buzë. 

Gratë shifeshin vetëm nadje për me pi kafen e me shkëmby ndonji bisedë të thjeshtë, darkave para se me fjetë. Nganjiherë Lija shkonte në shpi të vet e nuk kthehej për dy a tre ditë. Zema kishte shumë dëshirë me pa se çka kishte pikturue tjetra, por e kishte mbyllë derën me çils. Pastaj ajo rikthehej, e lame e krehun dhe rifillonte ritmi. Lija punonte edhe natën se dëgjohej tue lëvizë, dyshemja prej dërraset nuk të rrente.

Nji natë Lija i mbini në dhomë Zemës ia ndezi dritën dhe i tha me u zgju. Zema u frikësu se mendoi se kishte ndodhë ndonji gja.

‘-Mos u tremb, unë jam, por kam nevojë për ty, pesë minuta’.

‘-A je e marrë a shtihesh, sa asht sahati ? ‘

‘-S’e di, por ende s’ka zbardhë, por çoju të lutem’

‘-Po ku me shkue në këtë orë? ‘

‘-Jo, jo s’ke me shkue kund, vetëm duhet me më ba nji nder…’

‘-He, fol njiherë çfarë nderit ?’

‘-çoju e zhveshu’

‘-jo për njat Zot s’je në terezi, shko moj grue andej, të kam ba nder tue të lirue dhomë e shpi për ty, tesh duhet me t’u zhveshë, në këtë orë, a e kupton se s’je në terezi…unë mezi i zhveshem vedit jo ma ty…ik se po ta tregoj qejfin’.

Ato nuk e ndoqën ritmin e tyne të zakonshëm. Mezi shkëmbenin përshëndetjet e zakonshme. Zema kishte mendue edhe me e nxjerrë jashtë Lijen bashkë me marrinat e saj. Pastaj i kishte thanë vedit, se aq e marrë sa asht Lija mund t’i nxjerrte probleme me shtetin, boll kishte kaq, se prania e Lijes te shpija e saj, s’do të kishte ndejtë pa ra në sy. E përjashtoi si mundësi dhe ia la ditëve me e gjetë ato mënyrën e sjelljes ndaj shoqes. ‘Nji grue më thotë me iu zhveshë lakuriq…iiiii, marre e turpi i Zotit’. ‘Po unë vetë, a nuk i zhveshi në nji farë mënyre gratë për me ia marrë masën e trupit për me i qepë ato pak dëshira që kanë’ -pyste vedin Zema. ‘Po, por unë kurrë nuk i kam zhveshë lakuriq…po a i kam mendue ndonjiherë lakuriq për me ia ba simbas trupit rrobat…punë e ngatërrume, ku nuk m’i çon mendimet ajo dreq, boll mirë isha në terezinë teme’.

Nji natë Zema po i jepte dorën e fundit nja dy fustaneve. E reja që e kishte porositë martohej dhe i donte për shpejt dhe ajo ishte pak me vonesë, prandaj kishte vendosë me ndejtë deri vonë. Kur dëgjoi hapat e Lijes mbrapa saj. Nuk u kthye. Ajo ulej shpesh jo me pi ujë, jo me shkue në banjo ose me ba kafe. Por ajo iu afru deri afër mbas shpinës dhe i hodhi durt në qafë. E përqafoi. Pastaj i kërkoi të falun. Zema nuk u përpoq me e largu.

‘-Ti je në botën tande, jo të tanë e kuptojnë, ashtu siç ti nuk e kupton këtë temen’…

‘-S’kanë shumë ndryshim këto dy botë Zemë, a nuk bashkohena te e bukra e trupit unë e ti dhe gratë që porosisin tesha te ti…sa prova ban ti për nji fustan apo për ndonji fund…kur nuk të pëlqen puna që ke ba, nuk i thue tjetrës që e ke qepë keq, por i thu me ardhë njiherë tjetër për provë…’

Zema nuk iu përgjigj.

Dy ditë ma vonë, ajo e ftoi Lijen për kafe. Kishin kohë që s’e pinin bashkë. ‘Këtë të shkretë e kena me kursim, por me ndejtë bashkë s’duhet me e pasë kursim’, i tha ndërsa pinin kafen. Pastaj u ngrit dhe shkoi te kthina ku gratë banin provë teshat që kishin porositë me qepë. E pastaj doli e zhveshun. Me njenin krah mbante fshehun gjoksin e me dorën tjetër fshihte seksin. Lija u çel. I tha veç me u shtri te divani ku po pinin kafe dhe me mos me mendu asgja. Zema ishte shumë ma e re se Lija, por valët e marres e të turpit i shkonin e i vinin tue e ndezë në fytyrë.

Kur Lija iu afru, Zema u tremb. Tjetra e qetsoi dhe ia rregulloi pak pozicionin e durëve. Tashma Zema ishte krejt lakuriq para nji gruje tjetër. Por edhe pse e zorshme, e kishte marrë atë vendim. Lija u ngjit shpejt nalt, e erdhi me nji dorë lapsa e nji tufë letrash. Ndërsa punonte ndër letra nji dell ia ndante ballin në gjysë. Punonte në marri, deri sa i tha që kishte mbaru. Zema shkoi të vishej dhe kur u kthy pa vizatimet e Lijes. Ishte trupi i saj në tana skicat, e zhveshun. U emocionue kur pa vijat e lapsave.

‘-E çka don me ba me këto skicat ?’

‘-Kur të mbaroj tablonë, janë të tuejat’…

***

-Kur e ka mbarue pikturën më ka lejue me u ngjitë nalt. Kam pasë mbetë pa fjalë. Me skicat e trupit tem kishte arritë me pikturue trupin e zhveshun të nji gruje gjashtëdhjetëvjeçare, jo perfekt, por bukuria s’ka pasë lidhje me të qenunit perfekt, këtë ma ka mësue puna jeme e tezja jote – i tha Zema Hanës. Ajo s’kishte fjalë me shpjegue emocionet që kishte provu ditën që kishte pa pikturën.

-Janë ndjenja që nuk i përkasin tokës që shkelim me kambë, janë shumë nalt, – vazhdoi Zema – çdo linjë e kam prekë me bula gishtash se s’doja me u ulë këtu poshtë, doja me ndejtë aty për shumë kohë.

Ajo i tha pastaj, se në sajë të këtyne emocioneve që kishte përjetu atë ditë, gati kishte kenë tue u rrahë me Lijen, kur kjo e fundit i kishte thanë se donte me i djegë tana pikturat që kishte ba, sepse s’ia vlenin me i lanë gjallë kur ajo kishte me ikë. Zema i shpjegoi se tezja e vet, pak para se me ikë, kaloi kriza të forta.

-Jo marrijet jo, po se s’kishte ku me jetue me botën e vet të madhe, se vendi ishte shumë i vogël për 'te dhe për këtë nuk donte me lanë dëshmi të kësaj bote mbushë tanë bukuri e dashni – dhe u mbush me frymë.

-Kam pasë shkue me nji kojshi këtu për me marrë nji baule te Lija. Kam pas futë disa piktura, nuk i zuni të tana. Lija s’donte që me ia marrë, e kam pas shty, isha ma e fortë se ajo. Ia pata marrë me zori. Dy rrugë pata ba me ia marrë të tana. Kojshia u habit e më pat thanë ‘sa baule paska kjo gruja allahile’.

Zema i tregoi se në ditët e fundit, kur ajo e kuptoi se të dyja duheshin me u nda disi me njena-tjerën, Lija i erdhi në shpi. U ul para pikturës së vet dhe u mallëngjye.

-Më tha që tana me i mbajtë, veç nudos. Atë me ia lanë Hanës, më tha. E pata pytë pse ty, kishte dhe mbesa apo nipa të tjerë. U pat përgjigjë, se askush s’kishte për ta kuptu, madje as ti jo, por kishte pak shpresë, se mund të ishe ma ndryshe. Pata ngulë kambë, pse ma ndryshe. Atëherë më shpjegoi, që a më kujtohej ajo ndjenja që kisha provu kur kisha pa nudon e saj, iu pata përgjigjë që po. Të njëjtën ndjenjë kishte pas provu ajo kur kishte pa hanën natën kur ke lindë ti. Se ishte ndalë dhe mbështetë për prag dritarejet dhe e kishte shijue atë mrekulli. Se ashtu pa u veshë edhe pse natë, kishte ngà vrap te materniteti, i kishte ba za nanës tande, ajo e shkreta ishte zgjue prej gjumit dhe kishte dalë me pytë se çka kishte e motra n’at orë të natës. I ishte lutë, që për at’ dritë hanet, vajzës që sapo kishte lindë me i vendosë emnin ‘Hanë’.