Gilmana Bushati: Harmoni

 

Në nji sallë të madhe, të një shpije të vogël, në fakt ajo ishte e vetmja pjesë e saj, bahej nji zhurmë e padurushme. Sende, objekte, ngjarje dhe kujtime të të tana llojeve, ngjyrave dhe marrinave nuk merreshin vesh për me vu rendin e ditës. Kishin shumë kohë, disa epoka kishin kalu, që kishin vendosë se ‘duhet me folë’ për me gjetë nji fill e me ia nisë nji vazhdimësie të pranushme prej të gjithëve, ose të paktën prej pjesës më të madhe, se e ‘gjitha’ asht utopi, por kishim dështu me vendosë, të paktën, qetsinë.

-Vazhdimësie? Pse flet për vazhdimësi? Pastaj vazhdimësinë e kujt, jeta jonë asht aq e larmishme sa nuk dijmë se kë dona me marrë për bazë, por mos harro, nuk kena vendosë ende për gjuhën. Cilën me përdorë për me e shkru këtë ekzistencë, atë me gërma a at’ me simbole? Gja që nuk bahet. Pastaj kush je ti që vendos me marrë fjaën këtu, në mesin e të tjerëve, sa ma pak zana aq ma pak rrëmujë bahet - m’u kthy nji lug’ druni i vjetër, punim i trashë, duket i përdorun për diçka aty për aty sepse nuk kishte aspak stilistikë, aq sa mund të kërkohet ky nivel ndër ne.

Kisha folë me za të lartë në nji vend ku të gjithë bërtisnin. E pashë mirë lugun e drunit, i cili po priste nji përgjigje flakë për flakë, ashtu siç e donte kuvendi. Por u ktheva nga ana tjetër me iu përgjigjë dikujt tjetër që me tërhiqte fort. Ah, po, harrova, isha nji gur trotuari gjendë në nji oborri mbretnor, dikush më kishte futë në xhep vite ma parë, dhe më kishte vendosë si send zbukurimi e konfiskimi në sallonin e tij, e tani, meqë ai u shpërqendru në interesa të tjera i humbi interesi për mu, prandaj isha këtu me të tjerët, në këtë rrëmujë.

-Pse flet n’emnin tem ti? - m’u hakërru nji trumpetë, nga ato që përdoreshin për me ndjellë afshe në gjinin e nji lufte.

-Luftë, mos, mos më flitni për luftë, nuk jam gati, nuk jam gati, jam shumë i dobët, po shumë... – bërtiti nji elefant prej qelqi, i cili u fsheh pas nji perdeje persane që mbante larg prej nesh dritën dhe na nuk dinim nëse ishte ditë apo natë, po ç’randësi kishte.

-Të lutem, aaaa, nuk e kena mirë punën kështu, unë jam nji perde kineze e dinastisë Qong, mos më ngatërro me persët, ata, ata kanë tagër tjetër nga ne.

Nuk e di se ku e gjejnë këtë lehtësi me më kuptu pa folë, duhet të jenë shumë të zotë me hy në krytin tem, që me sa duket nuk mundet me mbajtë për vedi asgja, por i thotë pa pritë miratimin tem se çka ka me u shprehë. Gur ma. Prandaj asht tanë kjo zhurmë, sepse nuk asht gjendë nji mënyrë për me nda dufin e fjalës me at’ të mendjes.

Të tanë heshtën e më panë mu. Atëherë e kuptova që kisha thanë nji gja që nuk duhej. Ose prit, e kuptova, ishte hera e parë që kisha ba nji koment pa iu drejtu. Kuptova dhe nji gja tjetër, në mesin tonë nuk kishte ndonji duf të veçantë, sepse secili kishte të vedin, sepse askush nuk iu përgjigj përcaktimit që kisha ba.

-Mendoj që ky gur me drejtu bisedën tonë dhe me fillu nji farë rendi. - tha me za melankolik nji çajnik – unë jam i lodhun dhe kam ftohtë.

Në heshtje të plotë secili u rehatu mirë n’at vend që i gjetën këto fjalë dhe më vështrunën.

-Tham që na me u nda me njeni – tjetrin, me formu grupe të vogla, ngjarjet me kujtimet, objektet e sendet e tyne dhe ata mes vedit me vendosë se kush ishte i pari në rend. Në at’ moment kur të vendosen këto gjana na mund të bashkohena tanë në nji vend e të flasim me qetësi me ba apo jo nji histori që rrin në kambë, apo dona me ndejtë thjeshtë nji rrëmujë ngjarjesh, kujtimesh, objektesh e sendesh siç jena tani, por pa zhurmë dhe në harmoni. Ekzistojnë tana llojet e zgjidhjeve. Por ma e randësishme në këtë pikë ku jena, asht harmonia, që ndryshe nga zgjidhjet, asht vetëm nji – thashë me pompozitetin e gurit.

-Po sikur secila prej atyne që përmende me ba grupe të të njëjtës kategori, pra ngjarjet veç, kujtimet veç, sendet e objektet veç dhe t’i caktojnë ata zhvillimin ose zhvillimet e mavonshme. - propozoi nji libër i shekullit të parë i erës sonë, me nji lëkurë të trashë që thuhej se ishte…

-...mos e përmend llojin e lëkurës të lutem, kam turp prej vedit, por siç e din edhe ti... - dhe filloi me u kru.

-Ah, po meqë jena te njeriu, po ai, ai në këtë mes ku futet? - foli nji gijotinë në miniaturë, e bame me ah, që në shekujt gjashtëmbëdhjetë a shtatëmbëdhjetë fmitë e banin ose ia dhuronin njeni-tjetrit për me lujtë vdekjesh.

Në fakt deri n’atë pikë askush nuk e kishte përmendë, po krumja e vazhdushme e librit edhe lidhja e pashmagshme me ‘te e solli në mesin e bisedës.

-Nëse njeriun e përfshijmë në këtë mes ka me na i ngatërru rendet, ka me vu rend të vetin e na duhet veç me e ndjekë pa e kundështu. Jena këtu mos me ndjekë ma rendin e tij. Tanë kjo zhurmë këtu asht, se na kena kopju ekzistencën e tij, prandaj nuk merrena vesh për asgja. Duhet me kriju rendin tonë, asgja tjetër. - tha gjithë mërzi nji buzuk, për të cilin tregojnë se kishte ndejtë aq shumë varë në murin e nji shpije, sa i plasi shpirti e vetëm atëherë telat e tij lëshunën muzikën e parë, por edhe të fundit.

-Po, por edhe ndamja që na propozon guri i ardhun prej nji mbretnie të largët, asht fiks ndamja që mendon logjika njerëzore, prandaj na shkojmë pa dashje drejt tij - foli nji gjethe e thame bambuje, që kishte mbërritë këtu bashkë me disa thasë të mëdhenj kafeje.

-Po sikur? Po sikur, të rrimë tanë kështu siç jena, sepse nëse gjetme mundësinë me gjetë qetsinë, gjejmë edhe forcë me kalu në harmoni. Me ndejtë tanë bashkë e me u marrë vesh, pa përjashtu a nënvlerësu asgja. - sugjeroi, tu iu shndëritë sytë, nji mjellmë prej argjendi. Solemniteti i saj duhej përshëndetë me daulle ngazëllyese, por dy që më kapi syni, e kanë lëkurën...aaa nuk di me hy ma në gjana që mbajnë lëkurë.

-Po na që jena vetë histori, çka me tregu, na i kena të shkrume tashma fillimin e fundin tonë, na vetë nuk mundena me ndërhy – tha me sy të trishtë historia e Aleksandrisë. - E pastaj me mu lidhet drejtpërdrejtë njeriu, nuk e di, nuk e shoh kund entuziasmin. Ekzistoj sepse ai ka dashtë të jem e tillë, më ka plotësu me informacionet që ka gjetë dhe kaq.

-Me të tanë ne lidhet ekzistenca e njeriut, nuk kena si me e shmangë, por ajo çka mundena me ba asht me tregu të vërtetën tonë, që asht njikohësisht e vërteta e tij, me përfshi edhe atë pjesë që ai nuk e thotë, që e fshehë me rreshtave, që e ka fshi me ndërgjegje, sepse i prish punë në kanonet e tij, n’at që beson e jo, n’at që mendon se duhet me besu dhe n’at që e hedh si të rrezikshme me kalu te pasardhësit… - foli nji dorëshkrim i Kumranit, askush në at’ sallë nuk e dinte numrin e shpellës nga ku u vodh ai dorëshkrim, duket as ai vetë.

-Mendoj se njeriu ka pse me kenë krenarë dhe na mundena me e përfshi në përpjekjen tonë për harmoni. Le të jetë ashtu siç asht, me dritën e terrin e tij, nuk jena këtu me i ba nji panoramë tjetër, por me tregu deri ku janë kufijtë e secili, horizonti asht i pamatë e ka vend për eksperiencën e secilit. Tashma në univers ekziston nji harmoni, e cila prishet vetëm për shkaqe dufesh, që kthehen në zjarre e zjarret kur marrin shpejtësi digjen vetë pa prishë rend tjetër, veç të vedit. Na duhet veç me kenë gati me dëgju tjetrin dhe me lanë shtigje të hapuna për zjermet. - tha me qetsi nji kalendar diellor.

Pas tij askush nuk foli. Secili u thellu në mendimet që i kishin futë këto dialogje, jehona e të cilëve qëndronte si nji energji universale mbi ne.

-Mu më kanë qendisë durt ma të bukura në botë, i ndjej edhe sot mbi shpindë bulzat e buta të gishtave që, pasi kanë përshku fijen e hollë të mëndafshit në atë gjylpanë aq milimetrike, kanë fillu me më ledhatu me ditë, me vite me radhë. E kur mbaroi, fryma e atyne grave që picërronin sytë çdo herë për me kry me përpikmëri motivin, më ka ndjekë e më ndjekë ende edhe sot që jam mes jush. Magji ma të madhe nuk ka. - filloi me folë nji shall indian, i cili me mall u harru në mendime.

-Jam veç shall, pa përcaktim, jam shall që kam ndejtë gjatë pranë nji gruje, herë në qafë, herë në flokë, herë në dorë, herë herë jam përdorë me fshehë e me fshi sy…

Shpija ra në nji qetsi të jashtëzakonshme, dëgjohej veç zani i ambël i shallit.

-Por e di shumë mirë se mbas asaj dashnie të madhe me më thurë e pastaj me më qendisë, e pastaj me më shitë deri te dora e asaj gruje që ju thashë, kam kalu nëpër nji kalvar të madh. Gratë që më qëndisën me të vërtetë që i kishin durt e buta, se punonin vetëm me qëndisje, por gratë e burrat që përpununën këto fije mëndafshi, që i nxorën pastaj, i kishin durt tanë kallo, të pa hangër, ndonjena ose ndonjeni vdiste mbi fijet e mëndafshit, e për çka për me u shitë shumë shtrenjtë nji bukuri e rrallë, bukuri si puna jeme, te nji burrë që donte me fitu nji gru.

-Ata nuk janë objekte, janë qënie që ushqehen. Duke qenë se jam nji vazo e lashtë, shumë e lashtë, por e bukur sa shalli, më varrosën bashkë me njeriun që urdhnoi të prodhohesha. Mu nuk më shqetsoi varrosja, sepse siç e shihni, edhe pse me copëza të thyme, vazhdoj të jem, si vazo muzeu, por jam, ndërsa njeriu që urdhëroi e ai që më prodhoi, nuk janë. Janë veç pluhun. Ata vrapojnë me u ba pluhun. Po ajo çka kisha dashtë me ditë prej tyne, a e kanë provu ndonjiherë me kenë në vendin tem, vazo muzeu, që edhe pse objekt di me vëzhgu dhe me pritë. Vazo prej balte që pret?

-Asht ushqimi e dashtun, siç e përmendi edhe shalli, ushqimi i lëviz dhe i gërryn, ashtu si uji gërryn shkambin, ja shihe me sytë e tuj shkambin atje në qoshe të vendit, e vjen nji kohë e bahen pluhun, prandaj ndoshta vrapojnë. - iu kthy bashti i nji shtize - Por dikur nuk kanë vrapu. Dikur kanë kenë vëzhgus të mirë, e nuk kanë vëzhgu veç për ushqim. Jam unë prova. E kanë pa botën, e kanë ndalë dhe janë knaqë si fmija. Nuk e di se pse prej vedit kalume me folë për njeriun?

-Po flasim për njeriun për shkak tonin që jena të pranishëm këtu dhe që ishim pjesë e atij keqkuptimi të madh, i cili na mbante peng prej kohësh - u përgjigj nji kujtim, në fakt, copëz e nji kujtimi, i fshehun prej nji luftëtari të luftës së shenjtë. - Njeriu nuk i ka punët mirë me nji pjesë të madhe tonën, sepse na mban të mbyllun, e kur duhet me e kalu dijen dikujt tjetër, gjithmonë tu u mbështetë ndër ne, e harron me dashje nji pjesë. Ja, aty afër gjigandit të Rodit janë dy kujtime të bukura, i takova pak ma parë, atyne nuk u asht fshi asgja, por mu dhe të ngjashmëve të mi, po. Unë jam pikërisht nënqeshja e atij ushtarit të varfën, që në vrapim për ushqim, ishte gati me vra tjetrin për shenjtinë, që ai e mendonte si misionin e jetës. Kishte bashku bark e qiell në nji vend. Kur e kuptoi se nuk ishte kështu, nënqeshi, ia fshehu shokëve nënqeshjen, i dogjën durt, që para pak orësh i kishte pasë me gjak, shpata e tij kishte shpu përtej gjoksin e nji gruje. E kishte të pamundun me dalë përtej këtij qarku, prandaj më fshiu dhe vazhdoi me vra tu mbetë në histori si hero i shejtnisë për pjesën e vet të historisë dhe barbar për pjesën e viktimës. Nuk jam kujtim i mirë don me thanë, përpiqem me e kalu tu bisedu me kujtimet e tjera, që më tregojnë histori edhe ma të dhimbshme se sa kjo që sapo tregova, por qeshi me të tjerët, kështu që nuk ka shumë vend me u mërzitë.

-Ashtu siç nuk asht i mirë me disa prej kujtimeve, të njëjtën gja ban edhe me historinë, mos u mërzit. Dhe a e din, ose ju të tanë, a e dini, atij i pëlqen shumë historia, por vetëm data, ngjarje, shkaqe, vende, njerz, por pa u thellu, e mëson dhe e përsërit vetëm pjesën e sipërme të saj. Secilën gja e prek përciptaz, sepse nëse kishte me e mësu, mësimin kishte me e pasë pasë në gen të vedin, e kështu historia nuk kishte me u përsërit. Historia nuk asht cikël diellor a hanor, që edhe ata vetë kanë nji kufi kohor ku ndryshojnë. Historia nuk mundet me u përsërit, por ja që ai e pësërit, unë jam nji nga ato histori, që edhe pse ekzistoj diku, më fshijnë dhe më përsërisin prapë, duke me vendosë data të tjera, ngjarje që ndodhin me rende të ndryshme, por që kanë si përfundim të njëjtën gja. Asht me qeshë, shumë me qeshë, duan fakte për me ba histori, kur mjafton me njohë vedin e atë çka i rrethon, jo vetëm si natyrë, por edhe si aureolë. Dhe bahen me u qeshë me facoletë, se kur nuk kanë fakte dhe kanë shumë pytje, nuk i përgjigjen pa pasë këto të famshme fakte, kur vetë ata janë fakti. Ndoshta ndonji rrymë ajrit a meridian mundet me na folë ma mirë për këtë se shohin në nji nivel ma të lartë se unë.

-E dashtun motër histori, mos u shqetëso - iu përgjigj nji meridian – edhe përsëritja asht pjesë e harmonisë që po përpiqena me kriju, edhe rrëmuja këtu ndër ne ma parë ishte harmoni, e zhurmshme e pa kuptushme, por harmoni. Jam një meridian, ose po përdori fjalët që i pëlqejnë ma shumë njeriut, meridian sekret, misterioz. Dhe ai lexon libra të tanë për me gjetë sekretin tem, e çka ka të mistershme në mu, kur unë e ai jena të lidhun përmes trupit e shpirtit, thjeshtë nuk din me gjetë koordinatat. Asht i humbun n’at hapësinë që vazhdon e ia zvogëlon vedit. Na nuk kena humbë asgja. Edhe pse në nji hapësinë të pafundme, koordinatat tona janë të sakta, gjithkush mundet me na gjetë, si na me njeni – tjetrin, ashtu dhe të tjerët, që për shumë arsyna, nuk janë ende këtu me ne, përfshi edhe njeriun. Tani dona me qeshë...